بررسی اثرتاریخ کاشت تأخیری، تراکم بوته وروش برداشت بر رشد و عملکرد ذرت سالادی رقم دانه طلایی

مقدمه

ذرت شیرین و ذرت سالادی(Baby Corn) از محصولات با دوره رشدکوتاه بوده که به عنوان یکی از فرآورده‌‌های غذایی با ارزش جایگاه ویژه ای در بین سبزیجات تازه و کنسرو شده در سال‌‌های اخیر داشته است. این محصول در واقع همان بلال سبز ذرت می باشدکه در مرحله گرده افشانی برداشت و مورد مصرف قرار می گیرد و از دهها سال پیش در کشورهای آسیای جنوب شرقی به صورت تازه خوری مورد مصرف قرار گرفته است (Kumar & Kallo, 2000). بلال‌‌های بدون پوشش ذرت مدت زمان طولانی است که توسط کشاورزان تایلند، تایوان و چین به عنوان یک سبزی مصرف شده اند و در سوپ، ترشی و پیش غذای های چینی مورد استفاده قرار می گیرد(Rahmani, Khavari khorasani and Nabavi kalat ,2009). ذرت سالادی یک سبزی سرشار ازfoliate(ویتامینB) می باشد. همچنین منبع غنی از چندین ترکیب غذایی دیگر به شرح ذیل است: 13 % پتاسیم، 14 % ویتامین 6- B، 10 % ریبوفلاوین، 17 % ویتامین C، 11 % فیبر را که افراد بالغ در هر روز به آن نیاز دارند است. همینطور دارای 17 اسید آمینه که 9عدد آن مانند لیزین پر مصرف می باشد است(Kumar & Kallo, 2000). اخیرا بازار جدید برای بلال ذرت تازه در اروپا نیز ایجاد شده است که اساسا" برای استفاده به عنوان یک سبزی تزئینی در سالاد‌‌ها می باشد. چندین فاکتور از جمله نوع رقم، فصل کاشت، تراکم کاشت، تاریخ ظهورگل های نر، کنترل علفهای هرز و کودهای شیمیایی مورد استفاده بر روی عملکرد ذرت سالادی موثر می باشند. در این بین مهمترین عامل موثر در  موفقیت تولید، رقم مناسب در تولید است و اصلی ترین  معیار انتخاب رقم، زود رسی، تعداد بلال در بوته و همزمانی ظهور بلال‌‌ها می باشد (Kumar & Kallo, 2000). شایان ذکر است که دلیل انتخاب رقم دانه طلایی مورد مطالعه در این پژوهش، خصوصیت چند بلالی ((prolificacyزودرسی و همزمانی ظهور بلال ها بود، در صورتی که بسیاری از ارقام اصلاح شده دیگر فاقد این ویژگی می باشند. از آنجایی که رقم دانه طلایی دارای خصوصیت چند بلالی می باشد، لیکن بلال های دوم و سوم، معمولا بدلیل عدم پرشدن کامل دانه‌‌ها، برای برداشت ذرت شیرین مناسب نمی باشند و لازم است حتما حذف پاجوش در مزرعه انجام شود تا پر شدن دانه در بلال دوم ذرت شیرین نیز انجام شود و این امر مستلزم هزینه کارگری است. لذا انتظار می رود با برداشت بلال های دوم به بعد بصورت ذرت سالادی در ابتدا مرحله گرده افشانی علاوه بر ایجاد شرایط بهتر برای پرشدن دانه‌‌های ذرت شیرین در بلال اول، درآمد بیشتری نصیب کشاورزان گردد. با توجه به آمارهای وزارت جهاد کشاورزی برمبنای زمان برداشت غلات زمستانه، کوتاه بودن فصل رشد باقی مانده و زمان کاشت ذرت دندان اسبی(اواخر خرداد تا اواخر تیرماه و بعنوان کشت دوم در مناطق جنوبی مانند تایباد در مرداد ماه) اغلب کشت تابستانه ذرت در استان رایج بوده و انجام می گردد. بنابراین با توجه به فصل رشد کوتاه ذرت سالادی، در این پژوهش انتخاب این سطوح تیماری تاریخ کاشت، می تواند برای شناسایی بهترین تاریخ کاشت و جلوگیری از برخورد به سرمای زودرس پائیزه ضروری باشد.انتخاب صحیح زمان کاشت نیز می تواند باعث تولید حداکثر عملکرد ذرت سالادی شود. تأثیر تاریخ کاشت روی افزایش محصول و عملکرد ذرت در طی سال‌‌های 85-1983 در آرلینگتون مورد مطالعه قرار گرفت و مشخص شد در کشت دیر هنگام عملکرد کاهش می‌یابد (Georg & Dickerson, 2005). آزمایشی در ترکیه بر روی یک رقم ذرت شیرین در 8 تاریخ کاشت (6 و21 اردیبهشت ،5 و21 خرداد ،5و20 تیر ،4 و20 مرداد) انجام شد؛ مشخص گردید که بیشترین محصول بلال به میزان 17751 کیلوگرم در تاریخ کاشت 4 مرداد ماه و کمترین آن به میزان 1824 کیلوگرم در هکتار در تاریخ کاشت 6 فروردین ماه بدست آمد. همچنین نشان دادند که تاریخ های کاشت از نظر عملکرد بلال، قطر و وزن تک بلال تاثیر معنی دار داشته است(Oktem, Gulgun, and Coskum, 2004). در تحقیق بر روی یک رقم ذرت شیرین(KSC404su) در4 تاریخ کاشت (5 و20 اردیبهشت، 4 و 19 خرداد) نشان داد که تاریخ های کاشت به لحاظ تعداد دانه در ردیف، تعداد کل دانه در بلال، طول بلال، وزن 1000 دانه، وزن چوب بلال و قطر ساقه از نظر آماری اختلاف معنی دار دارد2000) (Tamadon Rastegari,. همچنین مشخص شد تاریخ های کاشت مختلف اثر معنی داری از نظر آماری روی عملکرد دارند به طوری که بیشترین عملکرد (2/11تن در هکتار) در تاریخ کاشت 5 اردیبهشت با تراکم 65000 بوته در هکتار بدست آمد. از طرفی مختار پور و همکاران (Mokhtarpour, Mosavat, Bazi and Saberi, 2005) با بررسی تاریخ کاشت و تراکم بوته برعملکرد بلال در رقم KSC403 ذرت شیرین در منطقه گرگان گزارش کرد که حداکثر عملکرد بلال به میزان20250 کیلوگرم در هکتار در تاریخ کاشت 9اردیبهشت بدست آمد. همچنین در این بررسی تراکم بوته میزان تولید بلال، طول بلال و شاخص برداشت را تحت تأثیر قرار داد. ولی با افزایش تراکم طول بلال کاهش یافت و تراکم 65-55 هزار بوته در هکتار برای کشت بهاره ذرت شیرین و قابلیت عرضه بهتر به بازار توصیه گردید. در آزمایش دیگری که توسط کلارک و همکاران (Clark, Walser and Carpenter. 1999) بر روی16 واریته ذرت شیرین در دو تاریخ کاشت در مرکز کشاورزی سافورد آریزونا انجام شد گزارش گردید که واریته کندی کورن رتبه 1و2 را به ترتیب در آزمایش تاریخ کاشت زود و دیر هنگام کسب کرد. واریته اف.ام.ایکس 413 رتبه اول را در تاریخ کاشت دیر هنگام به خود اختصاص داد و هر دو واریته بیش از 75000 بلال در هکتار تولید نمودند. همچنین در بررسی اثرات دو تاریخ کاشت تابستانه (بیستم خرداد و چهارم تیر ماه) بر عملکرد دانه و خصوصیات زراعی 9هیبرید ذرت شیرین (4رقم ذرت شیرین و 4رقم خیلی شیرین به همراه رقم شاهد دانه طلایی) در مشهد نتیجه گرفتندکه بین تاریخ های کاشت های مورد بررسی از نظر عملکرد دانه قابل کنسرو تفاوت معنی دار وجود نداشت. تاریخ کاشت چهارم تیر ماه با میانگین 63/11 تن در هکتار برتری نسبی خود را نسبت به تاریخ کاشت بیستم خرداد ماه نشان داد. همچنین رقم خیلی زودرس چیس با میانگین 65/16 تن دانه بالاترین عملکرد دانه قابل کنسرو شدن را در هر دو تاریخ کاشت به خود اختصاص داد ((Khavari Khorasani, Azize, Yosofi, Bakhtiari and Mohamadi. 2008. رودریگوس و همکاران (Rodrigues, Silva and Mori. 2003) عملکرد ژنوتیپ های ذرت سالادی را در تراکم ‌‌های مختلف بوته بر عملکرد و اجزای عملکرد 35 ژنوتیپ ذرت بررسی نمودند. در این پژوهش 21 هیبرید سینگل کراس و 13 اینبرد لاین بهمراه یک شاهد تجاری در دو تراکم 55000 و 110000 بوته در هکتار در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با 3 تکرار کشت گردیدند. نتایج حاصله نشان داد که تراکم گیاه به طور معنی‌داری بر تمامی صفات مورد بررسی بجز ارتفاع گیاه و وزن بلال‌‌های دارای غلاف تأثیر دارد. هیبرید27A×31B در تراکم 55000 گیاه در هکتار بهترین عملکرد بلال‌‌های با پوشش و بدون پوشش به ترتیب با متوسط 90/11 و97/1 تن در هکتار به خود اختصاص داد، ولی هیبرید27A×29B در تراکم 110000 بوته در هکتار از نظر عملکرد بلال با پوشش به میزان 23/11 تن در هکتار بدست آمد و صفات ارتفاع گیاه، ارتفاع بلال، تعداد بلال در کرت، وزن و طول و قطر بلال با پوشش و بدون پوشش برتری خود را نسبت به سایر ژنوتیپهای مورد بررسی نشان داد. در پژوهشی دیگر نتایج نشان داد که عملکرد بلال استاندارد ذرت سالادی در روش تولید بدون حذف اولین بلال (به میزان 817/6 کیلوگرم در هکتار)بیشتر از عملکرد بلال استاندارد ذرت سالادی در روش تولید حذف اولین بلال (به میزان 327/3 کیلوگرم در هکتار) بود. این نشان دهنده آن است که بلال اول به دلیل اینکه منبع مهمی برای تجمع مواد فتوسنتزی است تاثیر شگرفی در عملکرد خواهد داشت. همان آزمایش نشان می دهد که در روش برداشت اولین بلال به عنوان ذرت سالادی و سپس برداشت بقیه بلال های رسیده، عملکرد ذرت سالادی کمتری(به میزان 2413 کیلوگرم در هکتار)را نسبت به زمانی که تمامی بلال ها به صورت ذرت سالادی برداشت می شوند (2434کیلوگرم در هکتار) فراهم می نماید. این برتری در برداشت تمامی بلال ها به روش ذرت سالادی در دامنه 47%در مورد تعداد بلال های با پوشش و بازارپسند و تا 50%در مورد تعداد و وزن بلال های بدون پوشش و بازارپسند بود. آنها این برتری را به دلیل ظرفیت بالای ذرت برای تولید بلال‌‌های جدید پس از حذف اولین بلال‌‌ها دانستند (Silva, P.Silva, Sousa, Gurgel and Filho. 2006). بنابراین با توجه به اهمیت ارزش غذایی بالا، دوره رشدکوتاه (50 تا80روزه)،قابلیت کشت تابستانه، افزایش درآمد اقتصادی از فروش ذرت شیرین، ذرت سالادی و علوفه تر(محصول جانبی) و افزایش سطح زیرکشت در استان مقایسه کمیت و بازارپسندی بلال های ذرت سالادی برداشت شده بعد از حذف بلال اول به صورت ذرت شیرین، با روش برداشت کامل بلال ها به صورت ذرت سالادی مد نظر آزمایش بوده است. لذا انجام تحقیقات به زراعی برای تعیین بهترین تاریخ کاشت، تراکم بوته و روش برداشت برای حصول بالاترین عملکرد ذرت سالادی در واحد سطح ضروری می باشد.

مواد و روش‌‌ها

این آزمایش در سال زراعی 88-1387 در مرکز تحقیقات کشاورزی خراسان رضوی (عرض جغرافیایی 36 درجه و 13 دقیقه شمالی و  طول جغرافیایی 59 درجه و 40 دقیقه شرقی و ارتفاع 985 متر از سطح دریای آزاد) با میانگین بارندگی سالیانه 202 میلی متر به اجرا در آمد. خاک محل آزمایش دارای بافت لومی سیلتی با عمق خاک زراعی 30 سانتی متر، هدایت الکتریکی (EC) 1 تا 67/1 دسی زیمنس بر متر و 8-8/7 pH=بود. طرح آزمایشی مورد استفاده اسپلیت پلات فاکتوریل در قالب بلوک‌‌های کامل تصادفی در چهار تکرار بود. عامل اصلی در این آزمایش تاریخ کاشت در سه سطح( 25 خرداد، 13 تیرو3 مرداد) در نظر گرفته شد و در کرتهای فرعی تراکم  بوته (65 ،85 و105هزار بوته در هکتار) و دو روش برداشت (برداشت تمام کرت به  صورت ذرت سالادی و برداشت دو منظوره ( بلال اول ذرت شیرین و بلال‌‌های بعدی ذرت سالادی) به صورت فاکتوریل بررسی شدند که با انتخاب فواصل روی ردیف12، 16 و 20 سانتیمتر درنظر گرفته شد. هرکرت آزمایشی شامل چهار ردیف کاشت با فاصله بین ردیف 75 سانتیمتر به ابعاد12 مترمربع در نظر گرفته شد. کشت به  صورت کپه ای و در هر کپه 3 بذر کاشته شد و در مرحله 6-4 برگی به یک بوته تنک شد. جهت اطمینان از سبز شدن بذر آبیاری با  دور چهار روز انجام و پس از سبز  شدن و استقرار گیاهچه آبیاری بر اساس نیاز گیاه صورت گرفت. مصرف کود براساس آزمون خاک و توصیه موسسه تحقیقات خاک و آب کشور شامل فسفات آمونیوم200کیلوگرم در هکتار، سولفات پتاسیم 200 کیلو گرم در هکتار و 300 کیلو گرم کود اوره در دو  نوبت در مراحل 6 تا 8 برگی و 10 تا 12 برگی به عنوان کود سرک بود. در طی فصل رشد محصول یادداشت برداری‌‌های لازم جهت مطالعه صفات مورفولوژیک مانند قطر ساقه (حد فاصل بین گره دوم و سوم) ، تعداد کل برگ و تعداد برگ بالای بلال اصلی بود که بر روی 10 بوته رقابت کننده تصادفی در هر کرت اندازه گیری و ثبت شد. شایان ذکر است در طی فصل رشد یادداشت برداری از صفات مورد بررسی یک بار بعد از اتمام دوره رشد رویشی انجام پذیرفت. سپس بر روی10 بلال انتخابی تصادفی از هر کرت صفات طول ذرت سالادی، تعداد بلال در بوته و نیز عملکرد بلال بدون پوشش ثبت گردید. پس از برداشت بلال‌‌های هر کرت ،علوفه سبز کف بر شده و توسط باسکول توزین شد. بعلاوه صفات عملکرد علوفه تر، شاخص برداشت بلال و گیاه تعیین گردید. به طوری که شاخص برداشت بلال عبارتند از درصد نسبت عملکرد بلال بدون پوشش بر عملکرد بلال با پوشش و همچنین شاخص برداشت گیاه از درصد نسبت عملکرد بلال بدون پوشش بر بیوماس محاسبه گردید. همچنین زمان برداشت درذرت شیرین، مرحله ⅔ شیری یا ابتدای خمیری شدن دانه ها می باشد که بر مبنای بروز صفت در 50 درصد بو ته های هر کرت تعیین و ثبت گردید. زمان برداشت ذرت سالادی (اوایل مرحله گلدهی، 1تا2 سانتی متر طول رشته های ابریشمی) در هر کرت دو ردیف کناری بعنوان حاشیه در نظر گرفته شد و بقیه بوته ها ابتدا شمارش شد و سپس ذرت سالادی توسط دست برداشت گردید. داده‌‌های مربوط به صفات مورد اندازه گیری با استفاده از نرم افزار Excel  ثبت و سپس توسط نرم افزار آماری MSTAT-C تجزیه و تحلیل گردید. مقایسه میانگین‌‌ها توسط آزمون چند دامنه ای دانکن در سطح احتمال 5%  انجام شد.

نتایج و بحث

تعداد کل برگ و تعداد برگ بالای بلال اصلی

 تجزیه واریانس داده‌ها نشان داد که تاریخ کاشت اثر معنی داری روی تعداد کل برگ داشت. اثر متقابل تاریخ کاشت و روش برداشت نیز در سطح احتمال1% معنی دار شد(جدول 1). به طوری که بیشترین تعداد کل برگ در تاریخ کاشت 3 مرداد و روش برداشت دو منظوره به تعداد 40/11 برگ بدست آمد (جدول 2). علت اصلی افزایش این صفت در تاریخ کاشت 3 مرداد و روش برداشت دو منظوره مقارن شدن دوره رشد رویشی با شرایط آب و هوایی مناسب و دمای مطلوب (خنک شدن هوا در شهریور ماه) می باشد ودر نهایت با تاخیر درتاریخ کاشت (3 مرداد) به دلیل کاهش شدت تشعشع وارده به کانوپی و افزایش رقابت بین بوته ها، تعداد کل برگ، تعداد برگ بالای بلال اصلی، ارتفاع گیاه و همچنین ارتفاع بلال از سطح زمین افزایش یافت. اولنس و بنویت (Olnes & Beneit,1990) گزارش کردند که در بین فاکتورهای محیطی، درجه حرارت مهمترین عاملی است که طول دوره رشد و نمو و در نهایت مدت زمانی را که تشعشع می تواند جذب و تبدیل به ماده خشک شود را تعیین می کند. نتایج بدست آمده با نتایج1995) Rahmani, Nasrolah Alhossini and Khavari Khorasani, 2010; Faravani,) هماهنگی دارد. همچنین تجزیه واریانس بیانگر آن بود که، تعداد کل برگ بالای بلال اصلی تحت تاثیر تاریخ کاشت و روش برداشت واقع گردید. اثرات متقابل تاریخ کاشت × تراکم بوته و تاریخ کاشت × روش برداشت بر صفت تعداد کل برگ بالای بلال اصلی در سطح احتمال 1% تاثیر معنی داری نشان داد(جدول1). نتایج مقایسه میانگین این صفت نشان داد که بیشترین تعداد کل برگ بالای بلال اصلی در تاریخ کاشت 13 تیر با تراکم 65000 بوته در هکتار به میزان 5/6 برگ مشاهده شد (جدول2). از طرفی بیشترین تعداد برگ بالای بلال اصلی در تاریخ کاشت 13 تیر در روش برداشت دو منظوره به میزان4/6 برگ بدست آمد(جدول2). تعداد برگ در گیاه صفتی ژنتیکی است، عوامل محیطی مثل تراکم بوته چندان مؤثر نیستند. تغییر درتعداد کل برگ بالای بلال اصلی را می توان به عنوان عکس العمل گیاه نسبت به شرایط محیطی محسوب نمود. چارلز و آرنولد (Charles & Arnold, 1969) نشان دادند اگرچه که تعداد برگ یک صفت ژنتیکی است، ولی تحت تأثیر عوامل محیطی مانند درجه حرارت، تاریخ کاشت، شرایط خاک و عملیات زراعی می باشد که یافته‌های فوق نتایج این آزمایش را تأیید می کند.  

قطر ساقه

قطر ساقه تحت تاثیر تاریخ کاشت و تراکم بوته قرار گرفت(جدول1). همچنین قطر ساقه تحت تاثیر اثرمتقابل تاریخ کاشت × روش برداشت قرار گرفت(جدول 1). بر همین اساس بیشترین قطر ساقه در تاریخ کاشت 13 تیر با روش برداشت تمام بلال‌ها به صورت ذرت سالادی به میزان تقریبی 24 میلی متر به دست آمد(جدول2). شرایط اقلیمی بهتر، درجه حرارت مناسب و کاهش شدت تشعشع (درتاریخ 13 تیر نسبت به تاریخ 25 خرداد) در زمان دوره رشد رویشی و زایشی، منجر به افزایش رقابت برای جذب نور و مواد غذایی و در نهایت افزایش قطر ساقه و ارتفاع بوته می گردد. رحمانی و همکاران(Rahmani et al, 2010) نشان دادند که قطر ساقه تحت تأثیر تاریخ کاشت قرار گرفت. نتایج نشان داد که تأخیر در تاریخ کاشت تأثیر معنی داری در افزایش قطر ساقه نسبت به تاریخ کاشت زود هنگام قبلی نشان داد. همچنین به نظر می رسد کاهش درجه حرارت و شدت تشعشع در طی دوره رویشی سبب افزایش سرعت رشد و در نتیجه اختصاص مواد فتوسنتزی بیشتری به سمت ساقه و افزایش قطر ساقه شده است. اوکتم و همکاران (Oktem et al, 2004)اشاره می کنند که در نواحی که به دلیل گرمای زیاد در بهار و اوایل تابستان (6 اردیبهشت تا 5 تیر) امکان کشت ذرت شیرین وجود ندارد بهترین تاریخ کاشت در (10تیر تا 4مرداد) امکان پذیر است که منجر به افزایش عملکرد، قطر بلال، قطر ساقه می گردد.

طول ذرت سالادی

نتایج تجزیه واریانس طول ذرت سالادی نشان داد که تاریخ کاشت تاثیر معنی داری بر این صفات دارد،  اثر متقابل تاریخ کاشت × روش برداشت در طول ذرت سالادی در سطح احتمال 1% تاثیر معنی دار دارد(جدول1). به طوری که بیشترین طول ذرت سالادی در تاریخ کاشت 25 خرداد با برداشت تمامی بلال‌‌ها به صورت ذرت سالادی با متوسط 3/9 سانتی متر به دست آمد (جدول2). علت اصلی افزایش طول ذرت سالادی در این تاریخ کاشت و روش برداشت، اثر غالبیت انتهایی بالاترین بلال بر سایر بلال ها در ذرت می باشد به نحوی که برداشت بالاترین بلال به عنوان ذرت شیرین (برداشت دیرتر )و یا ذرت سالادی (زودتردر اوایل مرحله گلدهی ) بر اندازه (طول و قطر) بلال های بعدی تاثیرگذار است. طول بلال یک صفت بسیار مهم در انتخاب محصول مرغوب در کارخانجات صنایع تبدیلی محسوب می شود. کاهش طول و افزایش قطر بلال ذرت سالادی در تاریخ کاشت 3 مرداد، از مرغوبیت و بازارپسندی محصول می کاهد. بنابراین بهترین طول بلال از نظر قابلیت عرضه به بازار در تاریخ کاشت 25 خرداد به میزان 33/9سانتی متر در روش برداشت بلال‌‌ها به صورت ذرت سالادی توصیه می گردد. این نتایج که با یافته‌‌های والیگورا (Waligora, 1997) مطابقت می کند، بیان می نماید با تاخیر در کاشت ذرت شیرین علاوه بر کاهش طول بلال، محصول نیز کاهش یافت.

تعداد بلال در بوته

نتایج تجزیه واریانس تاریخ کاشت و روش برداشت بر تعداد بلال در بوته در سطح احتمال 1% تاثیر معنی داری داشت. همچنین اثر متقابل تاریخ کاشت × روش برداشت بر این صفت نشان از تاثیر معنی داری در سطح احتمال 1% داشت (جدول1). مقایسه میانگین اثر متقابل فوق نشان داد که تاریخ کاشت 3 مرداد با برداشت تمامی بلال‌‌ها به صورت ذرت سالادی بیشترین تعداد بلال در بوته را به خود اختصاص داد (جدول2). یکی از دلایل افزایش تعداد بلال در بوته در این تاریخ کاشت و روش برداشت، مطلوب بودن درجه حرارت و شرایط آب و هوایی درطول دوره رشد رویشی و اوایل مرحله گرده افشانی نسبت به دو تاریخ کاشت قبلی می باشد. همچنین با توجه به اینکه خصوصیت چند بلالی در ذرت شیرین، تحت تاثیر عوامل فوق و غالبیت انتهایی (بلال رسیده ذرت شیرین) قرار می گیرد، لذا در روش برداشت کامل ذرت سالادی و عدم وجود غالبیت انتهایی نسبت به روش برداشت دو منظوره، افزایش تعداد بلال در بوته مشاهده گردید.

عملکرد  ذرت سالادی بدون پوشش

تجزیه واریانس عملکرد ذرت سالادی بدون پوشش نشان داد که تاریخ کاشت، تراکم بوته و روش برداشت در سطح احتمال1% تاثیر معنی داری داشت (جدول2). انتظار می رود این صفت به دلیل عدم وجود غالبیت انتهایی در روش برداشت کامل بلال‌‌ها به صورت ذرت سالادی تحت تاثیرقرار گیرد. بر همین اساس اثر متقابل تاریخ کاشت × روش برداشت و تراکم بوته × روش برداشت بر عملکرد ذرت سالادی بدون پوشش در سطح احتمال1% معنی دار گردید (جدول2). بیشترین عملکرد ذرت سالادی بدون پوشش در تاریخ کاشت3 مرداد و روش برداشت کامل بلال‌‌ها به صورت ذرت سالادی به میزان 3051 کیلوگرم در هکتار بدست آمد(جدول2). به علاوه بیشترین عملکرد ذرت سالادی بدون پوشش در تراکم 105000 بوته در هکتار و روش برداشت کامل بلال‌‌ها به صورت ذرت سالادی به میزان 2715 کیلوگرم در هکتار حاصل شد (جدول2). می توان اینطور بیان کرد که افزایش عملکرد ذرت سالادی بدون پوشش به دلیل افزایش تعداد بلال در بوته به خاطر برخورد رشد رویشی و زایشی گیاه با شرایط آب و هوایی مناسب و تحریک خصوصیت چند بلالی به دلیل عدم وجود غالبیت انتهایی می باشد(Rahmani et al, 2010).

عملکرد علوفه تر

عملکرد علوفه تر تحت تاثیر تراکم بوته در واحد سطح و روش برداشت در سطح احتمال 1% قرار گرفت (جدول1). همچنین بررسی‌‌ها نشان داد که اثر متقابل تاریخ کاشت × روش برداشت بر صفت عملکرد علوفه تر در سطح احتمال 1% تاثیر معنی داری داشته است (جدول1). مقایسه میانگین اثر متقابل تاریخ کاشت × روش برداشت (جدول2) نشان داد که بیشترین عملکرد علوفه تر در تاریخ کاشت13 تیر به میزان 10/40 تن در هکتار را به خود اختصاص داد. نتایج بدست آمده با نتایج محمدی و علیخانی (Mohamadi & Alikhani, 2006) مطابقت دارد. داربی و لوئر (Darby & Lauer, 2002) در آزمایش خود به این نتیجه رسیدند که تأخیر در کاشت از ماه اردیبهشت به خرداد منجر به افزایش عملکرد علوفه می شود. به طور کلی، به موازات افزایش تراکم بوته در واحد سطح عملکرد علوفه سبز ذرت شیرین افزایش می یابد. به طوری که هر یک از سطوح تراکم کاشت نسبت به تراکم پایین تر از خود به طور متوسط 15 درصد علوفه سبز بیشتری تولید کرده است . این نتایج با یافته‌‌های کومو و همکاران (Cumo, Redfeam and Blouin. 1998) و کوکس و چرنی (Cox & Cherney, 2002) مطابقت دارد. تأخیر در کاشت به خاطر برخورد با سرمای اوایل پائیز در تولید بلال ذرت سالادی ریسک پذیر بوده ، اما به عنوان محصول جانبی (علوفه) برای درآمدکشاورز مناسب می باشد. لیکن با توجه به اینکه علوفه ذرت شیرین و ذرت سالادی فاقد بلال است، لذا از ارزش کیفی مطلوبی برای تغذیه دامها در مقایسه با ذرت دانه ای برخوردار نمی باشدو می تواند بعنوان تامین بخشی از هزینه ها مدنظر قرار گیرد.

شاخص برداشت گیاه و بلال

شاخص برداشت برابر نسبت عملکرد اقتصادی به بیولوژیک گیاه زراعی بوده و در طول فصل رشد تحت تأثیر تراکم گیاه، میزان آب و مواد غذایی در دسترس و دمای محیط قرار می گیرد(Tetio-Kagho & Gardner, 1988; Olnes & Beneit, 1990). این پارامتر شاخصی از تولید دانه یا ضریب انتقال و توزیع مواد فتوسنتزی بین بخش‌‌های اقتصادی و سایر بخش‌‌های گیاهی می باشد (Donald & Humblini, 1976). شاخص برداشت گیاه و بلال تحت تاثیر روش برداشت در سطح احتمال 1% قرار گرفت (جدول2). اثر متقابل تاریخ کاشت × روش برداشت بر شاخص برداشت گیاه و بلال در سطح احتمال1% تاثیر معنی داری داشت و همچنین اثر متقابل تراکم بوته × روش برداشت بر شاخص برداشت بلال در سطح احتمال1% معنی دار گردید (جدول1). مقایسات میانگین آماری در (جدول2) نشان داد که بالاترین شاخص برداشت گیاه و بلال درتاریخ کاشت25 خرداد در روش برداشت دو منظوره به ترتیب به میزان 44/64% و 29/35% بدست آمد. همچنین بیشترین شاخص برداشت گیاه در تراکم 65000 بوته در هکتار در روش برداشت دو منظوره به میزان 41/34% بر آورد گردید(جدول2).

نتیجه گیری

براساس مشاهدات مزرعه ای و نتایج به دست آمده، بدلیل برداشت  غلات زمستانه در مناطقی از استان که تا نیمه دوم تیرماه بطول می انجامد و مدت زمان کوتاه باقی مانده از فصل رشد (2 تا 5/2 ماه)، تولید یک محصول با درآمد مناسب و دوره رشد کوتاه مانند ذرت سالادی اهمیت زیادی می یابد. بنابراین جهت کشت تابستانه محصول بهتر است کشت ذرت سالادی حداکثر تا اوایل مرداد ماه انجام شود. بالطبع تاریخ های کاشت بعدی خطر مواجه شدن گیاه با سرمای احتمالی زودرس پائیزه را افزایش خواهد داد. بر همین اساس کاشت محصول در نیمه دوم تیر تا اوایل مرداد ماه مدت زمان لازم جهت تکمیل دوره رشد گیاه را تامین می نماید و خطر برخورد گیاه با سرمای زودرس پائیزه را کاهش می دهد. بنابراین به نظر می رسد که تاریخ کاشت 3 مرداد، در روش برداشت کامل بلال‌‌ها به صورت ذرت سالادی با تولید بیشترین و بهترین بلال بدون پوشش در شرایط آب و هوایی مشهد جهت تولید و توسعه کشت این محصول جدید در استان قابل توصیه می باشد. همچنین تاریخ کاشت 13 تیر از نظر تولید محصول جانبی (علوفه)جهت افزایش درآمد کشاورز مناسب می باشد. همچنین با افزایش تراکم از 65 هزار به 105 هزار بوته در هکتار عملکرد ذرت سالادی افزایش یافت، به طوری که بیشترین عملکرد ذرت سالادی بدون پوشش در تراکم 105 هزار بوته در هکتار و در روش برداشت کامل بلال‌‌ها به صورت ذرت سالادی بدست آمد.در انتها به منظور انجام پژوهش های آینده جهت افزایش تولید و کاهش نیاز به واردات، مطالعه دامنه وسیع تری از هیبریدهای ذرت سالادی در تراکم های کاشت، شناسایی و ارزیابی ارقام چند بلاله به منظور تولید بیشتر و با کیفیت بالاتر ذرت سالادی، لازم است مورد توجه قرار گیرد.