بررسی پایداری عملکرد دانه ژنوتیپ‌های عدس دیم با روش‌های پارامتری و ناپارامتری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار پژوهش، موسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی کهگیلویه و بویراحمد، سازمان تحقیقات،

2 استادیار پژوهش، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی لرستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، خرم‌آباد، ایران

3 استادیار پژوهش، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی ایلام، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، ایلام، ایران.

4 دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت

چکیده

این پژوهش برای دست‌یابی به ژنوتیپ‌های عدس با عملکرد بالا، پایدار و سازگار با اقلیم نیمه‌گرمسیری دیم کشور از بین 16 ژنوتیپ عدس انتخابی از آزمایش‌های پیشرفته مقایسه عملکرد و دو رقم کیمیا و گچساران به مدت سه سال زراعی (1395-1392) در مناطق گچساران، خرم‌آباد و ایلام در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار اجرا گردید. تجزیه واریانس مرکب نشان داد که اثرات محیطی (مکان، سال و مکان در سال) و برهمکنش‌های ژنوتیپ×مکان و ژنوتیپ×سال×مکان معنی‌دار بودند. مجموع مربعات اثر اصلی ژنوتیپ، مجموع اثرات محیطی (مکان، سال و مکان در سال) و مجموع برهمکنش‌های ژنوتیپ در محیط به‌ترتیب 46/1، 8/65 و 1/15 درصد از مجموع مربعات کل بود. در روش‌های تک‌متغیره پارامتری و ناپارامتری، ژنوتیپ‌های 2، 5، 8، 11، 12، 13، 15 و 16 با کمترین سهم در برهمکنش ژنوتیپ در محیط، به‌عنوان پایدارترین ژنوتیپ‌ها انتخاب شدند. لاین‌های شماره 5 و 12 به‌ترتیب سازگاری خصوصی به مکان‌های خرم‌آباد و گچساران داشتند و بنابراین، بهترین رقم برای آن مناطق خواهند بود. تجزیه مؤلفه‌های اصلی برای ارزیابی رابطه بین عملکرد دانه و شاخص‌های پایداری نشان داد که عملکرد دانه، بالاترین همبستگی را با MID (یک سوم بالای ژنوتیپ‌ها)، TOP (یک سوم متوسط ژنوتیپ‌ها) و PI (شاخص مطلوبیت) داشت. بنابراین، این سه شاخص می‌توانند به‌عنوان بهترین شاخص برای شناسایی ژنوتیپ‌های برتر از نظر عملکرد دانه و پایداری به‌کار گرفته شوند. ژنوتیپ‌های 16 و 11 پایدارترین ژنوتیپ‌‌ها از نظر این سه شاخص‌ بودند و همچنین عملکرد دانه بالایی نیز داشتند و می‌توانند نامزد معرفی ارقام جدید باشند.

کلیدواژه‌ها


Azizi Chakherchaman, S.H., Mostafaei, H., Hassanpanah, D., Yarnia, M., and Zeinalzadeh Tabrizi, H. 2008. Evaluation of grain yield stability of lentil cultivars under Ardabil rainfed conditions. Journal of Agricultural Sciences, 2(6): 1-10 (In Persian with English Summary).
Bagheri, A., Goldani, M., and HassanZadeh, M. 1997. Agronomy and breeding lentils, translated Universial Jihad Publication of Mashhad, p. 248. (In Persian).
Biçer, B.T., Kizilgeci, F., Albayrak, O., Akinci, C., and Yildirim, M. 2018. Stability Parameters in Lentil Genotypes. El-Cezerî Journal of Science and Engineering, 5(2): 287-291. 
Biçer, T., and Şarkar, D. 2006. Stability Parameters in Lentil. Journal of Central European Agriculture, 7(3): 439-444.
Eberhart, S. A., and Russel, W. A. 1966. Stability parameters for comparing varieties, Crop Science, 6: 36-40.
Finlay, K.W., and Wilkinson, G. M. 1963. The analysis of adaptaion in the plant breeding programs. Australian Journal of Agricultural Research, 14: 742-745.
Fox, P.N., Skovmand, B., Thompson, B.K., and Braun, H.J. 1990. Yield and adaptation of hexaploid spring triticale. Euphytica, 47(1): 57–64.
Francis, T.R., and Kannenberg, L.W. 1978. Yield stability studies in short-season maize. 1. A descriptive method for grouping genotypes. Canadian Journal of Plant Science, 58: 1029-1034.
Gauch, H.G., and Zobel, R.W. 1997. Identifying mega-environments and targeting genotypes. Crop Science, 37(1): 311–326. doi:10.2135/cropsci199 7.0011183X003700020002x.
Huhn, M. 1979. Beitrage zur Erfassung der phanotypischen stabilitat. I. Vorschlag einiger auf Ranginformationnen beruhenden stabilitat sparameter. EDV in Medizin und Biologie, 10: 112–117. (in German with English Summary).
Huhn, M., and Leon, J. 1995. Nonparametric analysis of cultivar performance trials: experimental results and comparison of different procedures based on ranks. Agronomy Journal, 87:627-632.
Huhn, M., and Nassar, R. 1989. On tests of significance for nonparametric measures of phenotypic stability. Biometrics, 45: 997-1000.
Kang, M. S. 1988. A rank-sum method for selecting high yielding stable corn genotypes. Cereal Research Communications, 16: 113–115.
Kang, M.S., and Pham, H.N. 1991. Simultaneous selection for high yielding and stable crop genotypes. Agronomy Journal, 83: 161–165.
Karimizadeh, R., and Mohammadi., M. 2010. AMMI adjustment for rainfed lentil yield trials in IRAN. Bulgarian Journal of Agricultural Science, 16 (1): 66-73.
Karimizadeh, R., and Mohammadi., M. 2011. Determining genotype × environment interaction by parametric and nonparametric methods of phenotypic stability in lentil genotypes. Modern Genetics Journal, 6 (1): 75-86 (In Persian with English Summary).
Karimizadeh, R., Safikhani, M., Mohammadi, M., Seyyedi, F., Mahmoodi, A., and Rostami, B. 2008. Determining rank and stability of lentil in rainfed condition by nonparametric statistics. Journal of Science and Technology in Agriculture and Natural Resources, 43 (1): 93-103 (In Persian with English Summary).
Karimizadeh, R., Faraidi, Y., Mahmoudi, A.A., Mohammadi, M., and Sadeghzadeh Ahri, D. 2014. Evaluation of genotype × environment interaction by AMMI method in lentil lines. The 5th Iranian Pulse Crops Conference, Karaj, Iran, 26 February (In Persian with English Summary).
Lin, C.S., and Butler, G. 1990. Cluster analysis for analyzing two way classification data. Agronomy Journal, 82: 344-348.
Lin, C.S., and Binns, M. R. 1988. Amethod of analysing cultivar x location x year expriments a new stability parameter. Theoretical and Applied Genetics, 76: 425-430.
Mendiburu, F. 2019. Agricolae tutorial. http://tarwi.lamolina.edu.pe/~fmendiburu.
Nassar, R., and Huhn, M. 1987. Studies on estimation of phenotypic stability: Test of significance for non- parametric measures of phenotypic stability. Biometrics, 43: 45–53.
Perkins, J.N., and Jinks, J.C. 1968. Environmental and genotype x environmental components of variability. IV. Non-linear intraction for multiple inbred lines. Heredity, 23: 525-535.
Plaisted, R.L. 1960. A shorter method for evaluating the ability of selections to yield consistently over locations. American Potato Journal, 37: 166–172.
Plaisted, R.L., and Peterson, L.C. 1959. A technique for evaluating the ability of  selections to yield consistently in different locations or seasons. American Potato Journal, 36: 381–385.
Roemer, T. 1917. Sin die ertragsreichen sorten ertragssicherer. DLG-Mitteilungen 32: 87-89.
Sabaghnia, N., Dehghani, H., and Sabaghpour, S. H. 2006. Nonparametric methods for interpreting genotype × environment interaction of lentil genotypes. Crop Science, 46(3): 1100–1106.
Sabaghnia, N., Dehghani, H., and Sabaghpour, S. H. 2008. Graphic analysis of genotype by environment interaction for lentil yield in Iran. Agronomy Journal, 100: 760-764.
Sabaghpour, S.H., Safikhni, M., Sarker, A., Ghaffri, A., and Ketata, H. 2004. Present status and future prospects of lentil cultivation in Iran. Inpruceeding of 5th European Coferance on Grain Legums, 7 to 11 June 2004, Dijon, France.
Shukla, G.H. 1972. Some statistical aspects of partitioning genotype- environment components of variability. Heredity. 29: 237-245.
Wricke, G. 1962. Uber eine methode zur refassung der okologischen streubretite in feldversuchen. Flazenzuecht, 47: 92-96.
Yan, W., Hunt, L.A., Sheny, Q., and Szlavnics, Z. 2000. Cultivar evaluation and mega-environment investigation based on the GGE biplot. Crop Science, 40: 597- 605.