ارزیابی صفات زراعی و گیاه‌شناسی با استفاده از روش‌های آماری چندمتغیره در ژنوتیپ‌های سویا (Glycine max L. )

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی- مشهد- ایران

چکیده

سویا (Glycine max L.) یکی از گیاهان روغنی مهم در دنیا است که سهم عمده‌ای در تامین روغن و پروتئین خوراکی انسان و دام دارد. این پژوهش با هدف بررسی تنوع ژنتیکی ژرم پلاسم داخلی سویا در سال 1392 در کرج انجام گردید. بدین منظور زمین آزمایشی با انجام عملیات معمول زراعی آماده و 354 ژنوتیپ‌ها به هفت گروه شامل چهار گروه 51 تائی و سه گروه 50 تائی تقسیم و ژنوتیپ‌های هر گروه در دو ردیف سه متری با دو تکرار کشت گردید. در طول فصل رشد و زمان برداشت ژنوتیپ‌ها از نظر خصوصیات زراعی، مرفولوژیکی و فنولوژیکی ارزیابی‌شدند. تجزیه واریانس براساس طرح آشیانه‌ای نشان داد که بین گروه‌های ژنوتیپی از حیث کلیه صفات مورد بررسی و بین ژنوتیپ‌های داخل گروه از حیث صفات عملکردی، طول دوره پرشدن دانه و تعداد روز تا گلدهی اختلاف منعی‌دار وجود دارد. بیشترین تنوع تغییرات فنوتیپی برای صفات عادت رشدی (55 %)، عملکرد دانه (40 %)، بدست آمد. دامنه تغییرات صفات عملکرد دانه 7/25 – 1/2 گرم، طول دوره رشد 126 – 86 روز ، و وزن صد دانه 7/24 – 8/6 گرم بود. تجزیه کلاستر ژنوتیپ‌ها را در چهار کلاستر قرار داد که اغلب ژنوتیپ‌ها در کلاستر 1 دیررس و رشد نامحدود، در کلاستر 2 رشد محدود با دوره رشد متوسط، در کلاستر 3 پرمحصول و زودرس و در کلاستر 4 اغلب کم ارتفاع و کم محصول، رشد نیمه‌محدود بودند. الگوی پراکنش ژنوتیپ‌ها توسط نمودار دو مولفه صفات فنولوژیکی (PC1) و مولفه عملکردی (PC2) تطابق خوبی با نتایج تجزیه خوشه‌ای داشت.

کلیدواژه‌ها


Boerma, H.R. and Ashley, D.A. 1988. Canopy photosynthesis and seed-fill duration in recently developed soybean cultivars and selected plant introductions. Crop Science 28, 137–140.
Danaei, M. 1998. Evaluation of soybean germplasm and grouping it based on yield, yield component and maturity group in Karaj region. MSc. Thesis, Faculty of Agriculture, Tarbiat Modarres University, Tehran, Iran.
Egli, D.B., Orf, J.H. and Pfeiffer, T.W. 1984. Genotypic variation for duration of seed fill in soybean. Crop Science 24, 587–592.
Egli, D.B. (1994) Cultivar maturity and reproductive growth duration in soybean. Journal of Agronomy and Crop Science 173, 249–254. Egli, D.B. 1998. Seed biology and the yield of grain crops. CAB International, Wallingford, UK. pp. 178,. ISBN 0-85199-241-2.
Egli, D.B. and Bruening, W.P. 2000. Potential of early-maturing soybean cultivars in late plantings. Agronomy Journal 92, 532–537. Egli, D.B. 2004. Seed-fill duration and yield of grain crops. Advances in Agronomy 83, 243–279.
Egli, D.B. 2006. The role of the seed in the determination of yield of grain crops. Australian Journal of Agricultural Research 57, 1237–1247. Egli,
D.B. and Zhen-wen, Y. 1991. Crop growth rate and seed number per unit area in soybean. Crop Science 31, 439–442. Fehr, W. R., and Caviness, C. E., 1977. Stages of soybean development. Special Report 87. Available at Web site htp://lib.dr.iastate.edu/specialreports (accessed 1 Jun 2019).
Food and Agriculture Organization (FAO). 2017. The FAOSTAT Database. Available at Web site http://faostat.fao.org/default.aspx (accessed 5 September 2017).
Gay, S., Egli, D.B. and Reicosky, D.A. 1980. Physiological aspects of yield improvement in soybeans. Agronomy Journal 72, 387–391.
Habtegebriel, M.H., 2018. Path analysis, Genetic variability and correlation studies for soybean (Glycine max (L.) Merill) for grain yield and secondary traits at Asosa, Western Ethiopia. Greener Journal of Plant Breeding and Crop Science .Vol. 6(3), pp. 35-46, 2018
Hanway, J.J. and Weber, C.R. 1971. Dry matter accumulation in eight soybean (Glycine max L. Merrill) varieties. Agronomy Journal 63, 227–230. Haussmann, B.I., Parzies. H. K., Presterl. T., Susic. Z. and Miedaner. T. 2004. Plant genetic resources in crop improvement. Plant Genetic Resources. 2 (1), 21 3-21.
Jiang, H. and Egli, D.B. 1993. Shade induced changes in flower and pod number and fruit abscission in soybean. Agronomy Journal 85, 221–225.
Joshi, D., Pendra, P., Kamendra Singh, K., and Adhikari, S. 2018. Study of genetic divergence in soybean germplasm. Chemical Science Review and Letters. 2018, 7(26), 533-539
Kantolic, A.G. and Slafer, G.A. 2001. Photoperiod sensitivity after flowering and seed number determination in indeterminate soybean cultivars. Field Crops Research 72, 109–118.
Kantolic, A.C. and Slafer, G.A. 2005. Reproductive development and yield components in indeterminate soybean as affected by post-flowering photoperiod. Field Crops Research 93, 212–222. Li, X., Chang, R., Li, X., and Chang, R. Z. 1998. Cluster and principal component analysis of the spring soybean varieties in China. Acta Agronomica Sinica. 24 (3) : 325-332.
Kumudini, S., Hume, D.J. and Chu, G. 2001. Genetic improvement in short season soybeans: I. Dry matter accumulation, partitioning, and leaf area duration. Crop Science 41, 391–398.
Mahbub,M. M., M. Mamunur Rahman, M.,. Hossain, M., , Mahmucl, F., and Mir Kabir, M. M., 2015. Genetic variability, correlation and path analysis for yield and yield components in soybean. American-Eurasian Journal of Agricultural and Environment Science., l5 (2):231-236,2015
Masoudi, B., Behamta, M.R., Peyghambari, S.A., and Babaei, H. R., 2014. Evaluation of agronomic traits variability in different soybean growth types by using principal component analysis. Agronomy Journal (Pajouhesh & Sazandegi) No:108 pp: 81-90 (in persian)
McBlain, B.A. and Hume, D.J. 1981. Reproductive abortion, yield components, and nitrogen content in three early soybean cultivars. Canadian Journal of Plant Science 61, 499–505.
Metz, G.L., Green, D.E. and Shibles, R.M. 1984. Relationship between soybean yield in narrow rows and leaflet, canopy and developmental characters. Crop Science 24, 457–462. Metz, G.L., Green, D.E. and Shibles, R.M. (1985) Reproductive duration and date of maturity in populations of three wide soybean crosses. Crop Science 25, 171–176.
Moe, S., and Girdthai, T. 2013. Relationships of soybean [Glycine max (L.) Merrill] Accessions based on physiological and agro-morphological traits. International Journal of Chemical, Environmental and Biological Sciences, 1(2), pp.375-379. Park, S., Kim. W., Seong, R., Park, S. J., and Kim, W. H. 2000. Influences of different planting times on harvest index and yield determination factors in soybean. Korean Journal of Crop Science. 45 (2) : 97-102. Pfeiffer, T.W. and Egli,
D.B. 1988. Heritability of seed-filling period estimates in soybean. Crop Science 28, 921–925. Salado-Navarro, L.R., Sinclair, T.R. and Hinson, K. 1985. Comparisons among effective filling period, reproductive period duration, and R5–R7 in determinate soybeans. Crop Science 25, 1050–1054.
Shiraiwa, T. and Hashikawa, U. 1995. Accumulation and partitioning of nitrogen during seed filling in old and modern soybean cultivars in relation to seed production. Japanese Journal of Crop Science 64, 754–759. Smith, J.R. and Nelson, R.L. 1987. Predicting yield from early generation estimates of reproductive growth periods in soybean. Crop Science 27, 471–474.
Smith, K. J. and W. Huyser. 1987. World distribution and significance of soybean. In: J. R. Wilcox (Ed). Soybeans: Improvement, Production, and Uses. Second Edition. American Society of Agronomy, Madison, WI. pp. 1-22.
Zeiher, C., Egli, D.B., Leggett, J.E. and Reicosky, D.A. 1982. Cultivar differences in N redistribution in soybeans. Agronomy Journal 74, 375–379.