Authors
1 Assistant Professor of Malayer University
2 Assistant Professor of Lorestan University
Abstract
Keywords
مقدمه
نیتروژن یک عامل کلیدی برای دستیابی به عملکرد مطلوب در غلات است. مصرف کودهای نیتروژنه در چند دهه گذشته به دلیل کارآیی بسیار نیتروژن در افزایش عملکرد، ارزانی نسبی کودهای مزبور و دسترسی بیشتر کشاورزان به آنها افزایش سریع داشته است. کودهای نیتروژنه عمدتا به دو گروه آلی و شیمیایی تقسیم می شوند. نیترات آمونیوم (25 درصد نیتروژن خالص)، اوره (46 درصد نیتروژن خالص) و سولفات آمونیوم (21 درصد نیتروژن خالص) از مهمترین انواع کودهای شیمیایی نیتروژنه متداول می باشند که در این میان اوره با توجه به درصد نیتروژن بالا، بهای کم آن درمقایسه با سایر کودهای نیتروژنه از نظر واحد نیتروژن مناسبترین کود بشمار می آید و بعلت تولید آن در داخل کشور و توزیع گسترده آن رایج ترین کود نیتروژنه مصرفی در مزارع ایران میباشد(6). میزان دسترسی به عناصر غذایی مورد نیاز گیاهان تحت تاثیر نوع خاک، شرایط آب و هوایی، گونه و رقم گیاهی میباشد. امروزه به علت هزینه‌های سنگین کودهای شیمیایی، لازم است که جذب و مصرف عناصر غذایی از کارایی بالایی برخوردار باشد تا بدین وسیله از هزینه‌های تولید کاسته شود و سود بیشتری نصیب کشاورزان گردد(7).
با در نظر گرفتن عوامل اقتصادی و محیطی می توان با تحمل کمترین هدر رفت، بازدهی نیتروژن را به حداکثر مقدار ممکن رساند. کارایی مصرف نیتروژن به چند عامل بستگی دارد که عبارتند از زمان مصرف، مقدار کود مصرف شده، بارندگی و سایر عوامل اقلیمی. حداکثر بازدهی مصرف در شرایطی بدست خواهد آمد که آخرین زمان مصرف کود در مرحله‌ای از رشد گیاه باشد که گیاه هنوز فرصت جذب نیتروژن را دارد و باید از مصرف غیر ضروری کود در مرحله‌ای از رشد رویشی که منجر به کاهش عملکرد می شود اجتناب کرد. همچنین با مصرف نیتروژن در زمانی که گیاه دارای مجموعه‌ای از ریشه‌های فعال می باشد میتوان از هدر‌روی نیتروژن از طریق آبشویی نیترات و تصعید آن جلوگیری کرد. امروزه مساله کاهش آبشویی نیترات از اهمیت زیادی برخوردار است زیرا این امر نه تنها باعث از دست رفتن سرمایه کشاورز و کاهش بازده اقتصادی محصول میشود بلکه باعث آلودگی آب‌های زیرزمینی و سایر ذخایر آبی می‌گردد(15). برای پیشگیری و کاهش تلفات کودهای نیتروژنی از طریق تصعید و آبشویی، بهتر است این کودها را به دفعات مصرف نمود و چنانچه امکان این کار وجود ندارد از کودهایی با حلالیت کمتر مثل اوره با پوشش گوگردی استفاده شود.
یکی از نکات قابل توجه در بحث تغذیه معدنی گیاهان این است که میزان فتوسنتز و تنفس نوری در گیاهان زراعی با نوع نیتروژن قابل دسترس گیاه ارتباط نزدیک دارد. علاوه بر این باید توجه کرد که میزان کارایی مصرف آب بر حسب نوع نیتروژن مصرفی میتواند در گیاهان زراعی تغییرکند، بنابراین یکی از گزینه‌های مدیریت آبیاری در آینده افزایش کارایی مصرف آب از طریق مدیریت عرضه نیتروژن خواهد بود. مهمترین اشکال معدنی نیتروژن آمونیوم و نیترات می‌باشند که گیاهان قادر به جذب آنها می‌باشند. اثر این دو نوع نیتروژن بر رشد، مورفولوژی و فرآیندهای بیوشیمیایی و فیزیولوژیکی در برخی مقالات مورد بررسی قرار گرفته است(13،20). در مورد اثرات مختلف این دو نوع نیتروژن بر فرآیندهای فیزیولوژیک گیاهان مختلف اتفاق نظر وجود ندارد. به عنوان مثال برخی از پژوهشگران اشاره کرده‌اند که آمونیوم برای رشد گیاهان زراعی در مقایسه با نیترات ارجحیت دارد و در مقابل گروه دیگر عقیده دارند هنگامی که آمونیوم به تنهایی مصرف شود در مقایسه با زمانی که نیترات خالص یا مخلوط نیترات و آمونیوم مصرف شود رشد و عملکرد گیاهان کاهش خواهد یافت (11،19). عقیده بر این است که جذبنیتروژن آمونیاکینسبتبهنیتروژن نیتراتیباصرفانرژیکمتری صورتگرفتهومراحلتبدیلآمونیاکبهترکیباتآمینواسیدیسریعتروکوتاهترازنیتراتاست (10). هدف از انجام این آزمایش بررسی تاثیر نوع و تعداد دفعات کاربرد کود نیتروژنه بر عملکرد و درصد نیتروژن دانه دو رقم ذرت بود.
مواد و روشها
اینآزمایش به صورت کرت‌های خرد شده در متن طرح بلوک‌های کامل تصادفی با چهار تکرار در تابستان سال 1385 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه لرستان با عرض جغرافیایی 32 درجه و 30 دقیقه و طول جغرافیایی 48 درجه و 18 دقیقه و ارتفاع900 متراز سطح دریا و متوسط بارندگی سالیانه منطقه520 میلی‌متر اجرا شد. در این آزمایش تیمارهای مختلف کود نیتروژن در کرت اصلی قرار گرفت و کرت فرعی شامل دو رقم هیبرید زودرس و دیررس ذرت بود.
کرت اصلی شامل هفت سطح کود نیتروژن به شرح زیر بود:
1- کاربرد نیتروژن به میزان 100کیلوگرم در هکتار به شکل اوره(N1)
2- کاربرد نیتروژن به میزان 200کیلوگرم در هکتار به شکل اوره (N2)
3- تقسیط و کاربرد 200 کیلوگرمدر هکتار نیروژن به شکل کود اوره در دو نوبت(N3)
4- کاربرد نیتروژن به میزان 100کیلوگرم در هکتار به شکل نیترات آمونیوم (N4)
5- کاربرد نیتروژن به میزان 200کیلوگرم در هکتار به شکل نیترات آمونیوم (N5)
6- تقسیط و کاربرد 200 کیلوگرم در هکتار نیروژن به شکل کود نیترات آمونیوم در دو نوبت(N6)
7- تیمار شاهد بدون کاربرد کود (N7)
نحوه جمع آوری داده ها و تجزیه و تحلیل اطلاعات مورد نیاز
اندازه‌گیری‌های صفات مورفولوژیک در طول فصل رشد و همچنین پس از برداشت محصول صورت گرفت . در پایان فصل رشد نمونه های گیاهی از بخش‌های مختلف تهیه شده و میزان نیتروژن کل آنها به روش هضم کلدال (Kjeldahl) اندازه گیری شد(21). با اتمام کار برداشت ، سنجش عملکرد و اجزا آن انجام گرفت. پس از پایان کار داده های بدست آمده ابتدا توسط نرم افزار EXCEL مرتب شد و سپس توسط نرم افزارMSTAT-Cتجزیه و تحلیل گردیدند. نمودارهای مربوطه نیز با استفاده ازنرم افزارEXCEL رسم شد.
نتایج و بحث
نتایج بدست آمده نشان داد که با افزایش مصرف نیتروژن و بدون توجه به نوع نیتروژن مصرفی عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک ذرت افزایش یافت. همان‌گونه که در شکل شماره 1 نیز مشاهده میشود اختلاف همه تیمارها با تیمار شاهد (عدم مصرف کود نیتروژن) معنی دار است. در رقم زودرس بعد از تیمار شاهد کمترین میزان عملکرد مربوط به تیمار N4 (مصرف 100 کیلوگرم در هکتار کود نیتروژن به شکل نیترات آمونیوم) بود، در حالی‌که در رقم دیررس این روند تغییر یافته و بعد از تیمار شاهد کمترین مقدار عملکرد مربوط به تیمار N1 (مصرف 100 کیلوگرم نیتروژن در هکتار به فرم اوره) میباشد. نتایج بدست آمده را میتوان اینگونه تفسیر کرد که با توجه به اینکه میزان حلالیت اوره بسیار بیشتر از نیترات آمونیوم است و احتمال آبشویی آن بیشتر است در کرت‌هایی که رقم زودرس کاشته شده بود با توجه به اینکه سرعت رشد رقم زودرس بیشتر از رقم دیررس است این رقم نیاز به جذب و مصرف نیتروژن با سرعت بیشتری دارد بنابراین کاربرد نیترات آمونیوم در مقایسه با اوره تاثیر کمتری بر افزایش عملکرد در رقم زودرس داشته است. بنابراین میتوان اینگونه بیان کرد که رقم دیررس ذرت به دلیل سرعت رشد کمتر نیاز به کودی دارد که با سرعت کمتری از دسترس گیاه خارج شود و برای مدت بیشتری در محیط رشد ریشه قرار بگیرد. بنابراین همان‌گونه که در شکل 1 مشاهده میشود هنگامی که 100 کیلوگرم کود نیتروژن به صورت اوره مصرف شد در رقم زودرس عملکرد دانه بیشتری در مقایسه با تیمار کاربرد نیترات آمونیوم تولید شد. با افزایش مصرف هر دو نوع کود عملکرد دانه هم در رقم زودرس و هم در رقم دیررس افزایش یافت ولی روند واکنش دو رقم ذرت نسبت به تیمارهای کودی یکسان نبود. به طور کلی مصرف کود اوره در مقایسه با مصرف نیترات آمونیوم تاثیر مثبت بیشتری بر عملکرد دانه ارقام ذرت داشت. پژوهشگران دیگر هم به اثرات مثبت کود اوره در مقایسه با سایر کودهای آمونیومی برای تولید عملکرد در گیاهان مختلف مانند پیاز (1)، گندم (5)، چغندر قند (8) و برنج (3) اشاره کرده‌اند.
تقسیط کود نیتروژن در هر دو تیمار نیترات آمونیوم و اوره باعث افزایش عملکرد شد و این افزایش عملکرد هم در رقم زودرس و هم در رقم دیررس مشاهده شد. در رقم زودرس تقسط کود اوره باعث شد که عملکرد دانه در مقایسه با حالتی که کل کود در ابتدای فصل مصرف شد به میزان 11 درصد افزایش یابد در حالی که در این رقم تقسیط نیترات آمونیوم در مقایسه با کاربرد یکباره این کود عملکرد دانه را 8 درصد افزایش داد. مشابه این امر نیز در رقم دیررس مشاهده شد و تقسیط کود اوره و نیترات آمونیوم به ترتیب باعث 17 و 15 درصد افزایش عملکرد در مقایسه با مصرف یکباره این کودها گردید. با توجه به نتایج بدست آمده میتوان اینگونه بیان کرد که با تقسیط هر دو نوع کود به علت کاهش اتلاف کود از طریق آبشویی و دنیتریفیکاسیون عملکرد دانه افزایش یافته است. نکته قابل توجهی که میتوان به آن اشاره کرد این است که همان‌طور که در شکل 1 مشاهده می‌شودتقسیط کود اوره اثرات مثبت بیشتری بر عملکرد دانه ذرت دارد. به عبارت دیگر به علت اینکه خطر تصعید و آبشویی اوره بیشتر از نیترات آمونیوم است چنانچه این کود به دفعات مصرف شود با کارایی بیشتری جذب گیاه میشود، این امر بویژه در رقم دیررس اهمیت بیشتری دارد زیرا در این رقم طول دوره رشد طولانی‌تر است و بنابراین نیاز به دریافت نیتروژن کافی برای دوره طولانی‌تری دارد. در شرایط عدم مصرف کود نیتروژن (تیمار شاهد) عملکرد دانه رقم دیررس بیشتر از رقم زودرس بود که این امر به خصوصیات ذاتی ارقام و پتانسیل عملکرد بیشتر رقم دیررس مرتبط است. پژوهشگران دیگر نیز به این نکته اشاره کرده اند که تقسیط نیتروژن باعث افزایش عملکرد دانه و بیوماس تولیدی به ازای واحد نیتروژن مصرفی می‌گردد(4).
شکل 1------------------------
عملکرد بیولوژیک ارقام ذرت
همان‌گونه که در شکل شماره 2 مشاهده میشود در مورد عملکرد بیولوژیک ذرت نیز روندی تقریبا مشابه با عملکرد دانه وجود دارد. در همه تیمارها به غیر از تیمار N1 (مصرف 100 کیلوگرم در هکتار نیتروژن به فرم اوره) عملکرد بیولوژیک رقم ذرت دیررس بیشتر است. همانند آنچه که قبلا در مورد عملکرد دانه بحث شد در اینجا نیز میتوان اشاره کرد که یکی از دلایل احتمال افزایش عملکرد بیولوژیک رقم زودرس در مقایسه با رقم دیررس در شرایط کاربرد مقدار کم کود اوره میتواند این باشد که این رقم قادر است سریعا نیتروژن عرضه شده را جذب کند و به سرعت رشد کرده و به میزان بیشتریاز تشعشع خورشیدی بهره ببرد. تقسیط هر دو نوع کود نیتروژن در مقایسه با حالتی که کل کود یکباره مصرف شد باعث افزایش عملکرد بیولوژیک هر دو رقم ذرت شد و همان‌گونه که در شکل شماره 2 مشاهده میشود تقسیط نیتروژن به میزان بیشتری عملکرد بیولوژیک رقم دیررس را افزایش داد. هنگامی که 200 کیلوگرم کود نیتروژن به صورت یکباره مصرف شد اختلاف معنی داری بین تیمارهای کودی و همچنین ارقام ذرت از لحاظ عملکرد بیولوژیک مشاهده نشد.
شکل 2--------------
در شکل‌های شماره 3 و4 مقدار کل بیوماس تولیدی ارقام زودرس و دیررس و همچنین سهم هرکدام از بخش‌های ساقه ، برگ و دانه از عملکرد بیولوژیک مشاهده میشود.سهم هر کدام از این بخش‌ها در عملکرد بیولوژیک در تیمارهای مختلف تقریبا مشابه است و این نکته بدین معنی است که با افزایش عملکرد بیولوژیک بخش‌های مختلف با نسبت تقریبا مشابهی افزایش می یابند به عبارت دیگر می توان گفت که تقسیط نیتروژن یا تغییر نوع نیتروژن تاثیر تقریبا یکسانی بر بخش هوایی این دو رقم ذرت داشته است. پژوهشگران دیگر نیز اشاره کرده اند که کودهای مختلف نیتروژن می تواند تاثیر متفاوتی بر بیوماس ریشه وساختار و پراکنش آن داشته باشد(17).گزارش‌هایی نیز وجود دارد که نشان می دهد نوع کود بر ترکیب بخش‌های هوایی گیاه نیز تاثیر دارد و افزایش مصرف برخی از کودهای نیتروژنه باعث افزایش نسبت برگ به ساقه می شود. بر اساس نتایج این آزمایش تعداد نهایی برگ تحت تاثیر تیمارهای کودی مختلف قرار نگرفت و تنها اندازه برگ و سرعت افزایش سطح برگ تحت تاثیر تیمارهای کودی قرار گرفت و تغییر کرد (نتایج گزارش نشده). نتایج آزمایش مصطفوی و همکاران (5) نشان داد که مصرف کود اوره در مقایسه با کود نیترات آمونیوم تاثیر مثبت بیشتری بر میزان عملکرد دانه، وزن هزار دانه و انتقال مجدد ماده خشک در برگ‌های گندم داشت. با این‌حال در مورد کلزا روند معکوسی مشاهده شد و کود نیترات آمونیوم باعث تولید عملکرد دانه بیشتری در مقایسه با کود اوره شد (2).
شکل 3-4-------------------------------
درصد نیتروژن برگ
با افزایش میزان مصرف نیتروژن درصد نیتروژن برگ در هر دو رقم ذرت افزایش یافت. در هر دو رقم ذرت کمترین میزان درصد نیتروژن برگ در تیمار شاهد مشاهده شد. همان‌گونه که در شکل شماره 5 مشاهده میشود در همه تیمارهای کودی درصد نیتروژن برگ در رقم زودرس بیشتر از رقم دیررس است.
اثر نوع کود نیتروژن مصرفی بر درصد نیتروژن برگ در رقم زودرس بیشتر از رقم دیررس بود و همان‌گونه که در شکل مشاهده میشود با افزایش مصرف اوره و همچنین تقسیط این کود درصد نیتروژن به صورت معنی داری تغییر پیدا کرد در حالی که افزایش کود نیترات آمونیوم و یا کاربرد این کود در دو نوبت تاثیر معنی داری بر درصد نیتروژن برگ نداشت. دلیل اصلی این نتیجه به ماهیت تیمارهای کودی مرتبط است زیرا بخش عمده کود اوره نیتروژن آمونیومی است در صورتی که در کود نیترات آمونیوم سهم نیتروژن آمونیومی کمتر از 50 درصد است و از آنجا که جذب و انتقال نیتروژن آمونیومی با سهولت بیشتری در گیاهان انجام میشود افزایش درصد نیتروژن برگ در تیمارهای مصرف کود اوره قابل توجیه میباشد(10).علاوه بر موارد فوق پژوهشگران دیگر نیز به این نکته اشاره کرده اند که درصد نیتروژن برگ به میزان زیادی تحت تاثیر میزان عرضه نیتروژن قرار می گیرد (16،18) و بنابراین به عنوان یکی از راه‌های تشخیص کمبود نیتروژن خاک، اندازه‌گیری درصد نیتروژن برگ را پیشنهاد کرده‌اند. در شرایط عدم عرضه نیتروژن واکنش ارقام مختلف گیاهان زراعی بسیار متفاوت است و این تفاوت عمدتا به دلیل تفاوت‌های مورفولوژیکی و به میزان کمتری به دلیل تفاوت‌های فیزیولوژیکی است. به عنوان مثال یکی از دلایل تفاوت کارایی مصرف نیتروژن در ارقام ذرت میتواند تفاوت ساختار ریشه و عمق نفوذ و پراکنش ریشه باشد (12). ارقامی که قادر باشند ریشه طویل‌تر و منشعبتری تولید کنند و این ریشه به عمق بیشتری از خاک نفوذ پیدا کند طبیعتا نیتروژن بیشتری را هم در دسترس خواهند داشت و در صورتی که از لحاظ سایر عوامل محیطی و زیستی موثر در فرایند فتوسنتز کمبودی نداشته باشند، عملکرد بیشتری در مقایسه با سایر ارقام تولید خواهند کرد. نتایج آزمایش پرویزی وهمکاران (14) نیز نشان دادکه نحوه کود‌‌دهی و مدیریت نیتروژن میتواند درصد نیتروژن و کلروفیل برگ و به دنبال آن عملکرد دانه گندم را تحت تاثیر قرار دهد. نتایج آزمایش ساندوال وهمکاران (16) نشان داد که نه تنها میزان عرضه نیتروژن بلکه نوع نیتروژن عرضه شده نیز میتواند میزان نیتروژن برگ را تحت تاثیر قرار دهد.با گذشت زمان و در همه تیمارها میزان نیتروژن برگ پس از رسیدن به یک مقدار حداکثر، کاهش یافت ولی شدت کاهش درصد نیتروژن برگ در تیمار شاهد از همه تیمارها بیشتر بود.
شکل 5--------
درصد نیتروژن دانه
با افزایش مقدار کود نیتروژن درصد نیتروژن دانه افزایش یافت. واکنش ارقام از لحاظ این صفت متفاوت بود. درصد نیتروژن دانه در تیمار شاهد در رقم زودرس بیشتر بود ولی تقسیط و کاربرد نیتروژن مخصوصا کود نیترات آمونیوم تاثیر کمتری بر افزایش غلظت نیتروژن دانه رقم زودرس داشت. واکنش رقم دیررس به افزایش مقدار کود نیتروژن کاملا متفاوت بود. در رقم دیررس افزایش مقدار مصرف هر دو نوع کود نیتروژن باعث شد که غلظت نیتروژن دانه تقریبا به صورت خطی افزایش یابد .
الگوی تغییرات درصد نیتروژن دانه اندکی با الگوی تغییرات درصد نیتروژن برگ متفاوت بود. همانند مورد قبل شدت تغییرات در رقم زودرس و برای تیمارهایی که در آنها کود اوره مصرف شد بیشتر بود. نکته قابل توجه اینکه درصد نیتروژن دانه در تیمار شاهد اختلاف معنی داری با تیمارهای مصرف 100 کیلو کود نیتروژن به فرم آمونیوم یا اوره نداشت. این امر به دلیل انتقال مجدد نیتروژن از ساقه و برگ‌ها به دانه‌ها میباشد. نتایج مربوط به بخش قبل نیز این فرضیه را تایید می‌کند و همان‌گونه که در بخش مربوط به نتایج درصد نیتروژن برگ مشاهده شد کمترین میزان نیتروژن برگ در تیمار شاهد اندازه‌گیری شد. این کمبود نه تنها به دلیل فقدان نیتروژن در محیط ریشه وجذب کمتر آن توسط گیاه میباشد بلکه شاید بتوان گفت که دلیل مهمتر پایین بودن درصد نیتروژن برگ در تیمار شاهد انتقال بیشتر و سریعتر نیتروژن از اندام‌های رویشی به دانه های گیاه ذرت میباشد. همزمان با انتقال نیتروژن از بخش رویشی به بخش زایشی فرآیند پیری گیاه تسریع شده و سرعت فتوسنتز و کارایی نیتروژن فتوسنتزی کاهش می یابد. نتیجه نهایی همه عوامل فوق کاهش عملکرد دانه خواهد بود. پژوهشگران دیگر نیز بیان کرده اند که در شرایط کمبود نیتروژن درصد نیتروژن برگ بیشتر از درصد نیتروژن دانه تحت تاثیر قرار می گیرد(15). عدم تغییر درصد نیتروژن دانه به همراه افزایش شاخص برداشت دانه دلیل عمده بالا بودن شاخص برداشت نیتروژن در تیمار شاهد در مقایسه با برخی دیگر از تیمارهای کودی است که قبلا در مورد آن بحث شد. نتایج آزمایش دیگری که با استفاده از کودهای آمونیومی و انواع اوره انجام شده بود نشان داد که کود سولفات آمونیوم در مقایسه با کودهای دیگر به میزان بیشتری غلظت پروتئین دانه را در برنج افزایش داد (3). به نظر می رسد که تفاوت مشاهده شده در نتایج آزمایش فوق با آزمایش انجام شده به دلیل تفاوت‌های اساسی برنج با سایر غلات باشد چرا که نتایج آزمایش دیگری که بر روی ذرت انجام شده است نیز نشان می دهد که مصرف کودهای نیتراتی در مقایسه با کودهای امونیومی به میزان بیشتری درصد نیتروژن دانه را افزایش می دهد(9).
شکل 6-----------------------
شاخص برداشت دانه
همان‌گونه که در شکل شماره 7 مشاهده می شود بیشتر تیمارهای کودی تاثیر معنی داری بر شاخص برداشت دانه نداشتند و تنها در یک مورد مصرف 100 کیلوگرم کود نیتروژن به صورت نیترات آمونیوم باعث افزایش شاخص برداشت دانه در رقم زودرس شد و در سایر موارد دامنه تغییرات شاخص برداشت بین 40 تا 50 درصد متغیر بود. همان‌طور که قبلا در مورد شاخص برداشت نیتروژن گفته شد به دلیل اینکه این شاخص بیانگر نسبت بین عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک می باشد، ممکن است فاکتور مناسبی برای مقایسه ارقام ذرت و تیمارهای کودی در این شرایط نباشد. به عنوان مثال مشاهده می شود که با افزایش مصرف نیتروژن (اوره و همچنین نیترات آمونیوم) و نیز با تقسیط نیتروژن شاخص برداشت تقریبا در حد ثابتی باقی مانده است. این نکته می تواند بیانگر این امر باشد که در این شرایط عملکرد بیولوژیک و عملکرد دانه هر دو با نسبت تقریبا مشابهی افزایش یا کاهش یافته اند. در مورد رقم دیررس مشاهده می شود که با افزایش مصرف و تقسیط هر دونوع کود نیتروژنه شاخص برداشت به میزان بسیار کمی کاهش یافت و همان‌طور که قبلا گفته شد این اختلاف معنی دار نیست. کاهش شاخص برداشت بیانگر این نکته است که افزایش مصرف کود و تقسیط آن به میزان کمتری عملکرد دانه را افزایش داده است و به عبارت دیگر تاثیر مثبت افزایش و تقسیط کودهای نیتروژنه عمدتا بر بخش رویشی این رقم ذرت بوده است.
شکل 7----------------
شاخص برداشت نیتروژن
روند تغییرات شاخص برداشت نیتروژن بسیار غیریکنواخت و متغییر بود. در مورد رقم زودرس بیشترین شاخص برداشت نیتروژن در تیمار N5 (کاربرد یکباره 200کیلوگرم کود نیتروژن به فرم نیترات آمونیوم) بدست آمد. علاوه بر این اختلاف این تیمار با تیمار N4 (کاربرد 100 کیلوگرم نیتروژن به فرم نیترات آمونیوم) نیز معنی دار نبود. در رقم دیررس بیشترین شاخص برداشت دانه هنگامی بدست آمد که 200 کیلو گرم نیتروژن به صورت کود اوره مصرف شد. اختلاف مشاهده شده بین دو رقم ذرت علاوه بر اینکه به تفاوت‌های اساسی دو رقم مربوط میشود ناشی از این نکته است که شاخص برداشت نیتروژن مفهومی نسبی است و نه تنها به شاخص برداشت دانه بلکه به درصد نیتروژن دانه نیز مرتبط میشود. بنابراین استفاده از این شاخص بدون توجه به مفاهیم وشاخص‌های دیگر فاقد اعتبار لازم است و حتی در شرایطی ممکن است باعث گمراهی پژوهشگران نیز بشود. به عنوان نمونه همان‌گونه که در شکل شماره 8 مشاهده میشود شاخص برداشت نیتروژن در هر دورقمذرت در تیمار شاهد بیشتر از برخی تیمارهای کودی است. بالا بودن شاخص برداشت نیتروژن در این تیمار میتواند به دلیل رشد اندک ساقه و برگ ذرت (و کاهش نسبت دانه به ساقه و برگ) و همچنین پیری زودرس گیاه و انتقال نیتروژن از ساقه و برگ به دانه ها باشد.
)