کشاورزی فشرده با تکیه بر مصرف بیش از نیاز نهادههای شیمیایی، باعث فشار زیادی بر محیط زیست میشود. امروزه بهکارگیری ریزجانداران خاکزی در جهت کاهش مصرف این نهادهها و همچنین افزایش حاصلخیزی خاک و تولید پایدار محصولات کشاورزی مورد توجه قرار گرفته است. با هدف ارزیابی اثر کودهای زیستی بر ویژگیهای وابسته با رشد و عملکرد ارقام لوبیا قرمز، آزمایشی بهصورت فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با چهار تکرار در سال 95-1394 در منطقه بیرانشهر لرستان اجرا شد. فاکتورها شامل تلقیح با گونههای میکوریزا در دو سطح (تلقیح و بدون تلقیح)، مایهزنی با ازتوباکتر کروکوکوم در دو سطح (مایهزنی و عدم مایهزنی) و ارقام لوبیا قرمز شامل (توده بیرانشهر، ارقام اختر و گلی) بودند. نتایج نشان داد که اثر ازتوباکتر، تعداد برگ، کلروفیل برگ، پروتئین دانه، عملکرد دانه و اثر میکوریزا، تعداد برگ، پروتئین دانه، کلونیزاسیون ریشه، عملکرد دانه و عملکرد کاه و همچنین اثر متقابل ازتوباکتر×میکوریزا، کلونیزاسیون ریشه ارقام لوبیا را بهطور معنیداری افزایش داد. اثر متقابل ازتوباکتر×میکوریزا×رقم بر عملکرد دانه معنیدار بود. عملکرد دانه در توده بیرانشهر، ارقام اختر و گلی بهترتیب 5/56، 1/19 و 2/43 درصد نسبت به تیمار شاهد افزایش یافت. بیشترین کلونیزاسیون ریشه در رقم گلی به دست آمد که نسبت به رقم اختر و توده بیرانشهر به ترتیب 5/30 و 4/2 درصد افزایش داشت. یافتهها نشان داد که قارچ میکوریزا و ازتوباکتر کروکوکوم، دارای اثر افزایشی بر ویژگیهای وابسته با رشد و عملکرد گیاه لوبیا بوده و میتوانند در جهت تولید پایدار این محصول در نظامهای زراعی پایدار در نظر گرفته شوند.